Door alle technologische, economische en maatschappelijke ontwikkelingen in de eerste helft van de twintigste eeuw, transformeert de kunst naar de moderne tijd. Zeker wanneer de vooruitgang in de naoorlogse jaren stormachtige proporties aanneemt, wordt ‘the point of no return’ snel bereikt. De nieuwe welvaart stimuleert kunstschilders om meer te experimenteren vanuit het gevoel en vanuit de wil om – passend in de tijdsgeest – constant te vernieuwen, te innoveren. Dit resulteert in moderne schilderijen, die uiteindelijk vooral abstract en kleurrijk zijn. Voorbeelden van deze moderne kunststromingen zijn: Impressionisme, (Abstract) Expressionisme, CoBrA en Neo-Expressionsime.
Onderscheid tussen moderne en hedendaagse kunst
Om te voorkomen dat we moderne kunst gebruiken als een containerbegrip voor alle eigentijdse kunst in de wereld, moeten we onderscheid maken tussen moderne kunst en hedendaagse kunst. Alle beeldende kunst daterend vanaf 1980/90 valt onder hedendaagse kunst, ook wel contemporaine kunst genoemd. In deze kunstperiode kunnen we wel (mondiale) trends en ontwikkelingen definiëren, maar er zijn geen afgebakende kunststromingen meer zoals daarvoor. De term moderne kunst duidt ruwweg op de periode van 1880 tot 1970, de periode waarin kunstschilders de geijkte regels overboord gooien en steeds meer beginnen te experimenteren.
Wat is moderne kunst? In feite is dit de overgangsfase, waarin de aandacht voor de opdracht(gever) verschuift naar het concept of idee van de kunstenaar zelf. Door de opmars van de fotografie vallen portretopdrachten weg en krijgen beeldend kunstenaars meer vrijheid. Er wordt een beroep gedaan op hun artisticiteit. De impressionisten zetten als eerste de toon door zich tegen de erkende classicistische academische kunst te keren en te gaan spelen met licht, kleur en perspectief. Claude Monet, Eduard Manet, Edgar Degas en Augusto Renoir zijn bekende namen van deze kunststroming.
Bekijk alle kunstHet persoonlijke gevoel
Vervolgens verschijnen de pointillisten (George Seurat en Paul Signac) en de eerste (individuele) expressionisten ten tonele. Denk in dit verband onder meer aan Paul Gauguin, Vincent van Gogh, Paul Cézanne en Edvard Munch. De oorsprong van hun moderne kunstschilderijen zit in het persoonlijke gevoel; de expressie overheerst. Niet de zintuigelijk herkenbare realiteit, maar de innerlijke uitdrukking staat centraal. Het onderwerp is nog wel figuratief maar kan een verandering van vorm of kleur ondergaan.
In het werk van enkele kunstenaarsgroepen, waaronder Die Brücke, Der Blaue Reiter en De Stijl, herkennen we in deze regio de eerste aanwijzingen naar het abstracte. Ondertussen houden de fauvisten (de ‘wilden’) in Frankrijk zich vooral bezig met de compositie van vaak onvermengde, contrasterende kleuren in grote vlakke met stevige belijningen. Belangrijke vertegenwoordigers van het Fauvisme zijn: Henri Matisse, André Derain, Kees van Dongen en Raoul Dufy.
‘Net als hun (oude) inspirators vertalen deze de jonge avant-gardisten hun gevoel in kleur, vorm en textuur’
Moderne schilderijen
Een kleine sprong in de tijd brengt ons naar het Abstract Expressionisme in de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw. Vanwege de oorlog in Europa ontpopt deze kunststroming zich aanvankelijk in New York. Net als hun (oude) inspirators vertalen deze de jonge avant-gardisten hun gevoel in kleur, vorm en textuur. Alleen schilderen zij abstract. Mark Rothko bijvoorbeeld. Deze Amerikaanse kunstschilder creëert grote, op elkaar gestapelde kleurvlakken. Dun aangezet en met een zachte overloop om de toeschouwer (en zichzelf tijdens het schilderen) een overweldigende, bijna meditatieve ervaring te bezorgen. Ook voor de Nederlands- Amerikaanse schilder Willem de Kooning vormt de innerlijke, spirituele beleving een drijfveer. Hij geeft de abstractie in organische vormen weer met heftige, brede en soms agressieve penseelstreken. Hij werkt volledig ‘in the moment’. Wat dat betreft is hij tevens te linken aan Jackson Pollocks action painting.
Onder de naam CoBrA (COpenhagen, BRussel en Amsterdam) verenigen zich een aantal enigszins recalcitrante, moderne kunstenaars en letterkundigen die zich afzetten tegen de belerende, intellectuele status van kunst. Ze laten zich inspireren door primitieve kunst en kindertekeningen. Onder de initiatiefnemers bevinden zich de Nederlanders Corneille en Karel Appel.
‘Afzetten tegen de belerende, intellectuele status van kunst’
Vrolijke, kleurrijke figuren
De poëtische kunst van Corneille (voor wie schilderen een roeping is) verbeeldt de schoonheid van de natuur. Hij vereeuwigt vrolijke, kleurrijke figuren; meestal vrouwen, bloemen, vogels en andere dieren. Zijn werk wordt sterk beïnvloed door zijn reizen naar de Antillen, Noord-Afrika, Noord- en Zuid-Amerika. Dit is goed te zien in onder meer ‘Femme au tigre’, een werk dat in het bezit is van AbrahamArt. Het onderwerp, kleurgebruik en de detaillering brengen de toeschouwer naar inheemse gebieden. De grootste galerie van de Benelux heeft meerdere zeefdrukken van hem in collectie voor zowel verkoop als kunstuitleen.
Ditzelfde geldt voor enkele schilderijen van Karel Appel, die net als Corneilles werken in waarde blijven stijgen. Met zijn beroemde uitspraak, ‘Ik rotzooi maar een beetje aan’, weet de internationaal zeer gewaardeerde kunstenaar decennialang het publiek op het verkeerde been te zetten. Aan zijn “spontane” olieverfdoeken gaan namelijk voorstudies vooraf waarin hij volop experimenteert met kleuren, vormen en technieken. Appel is mega productief en ontwikkelt een onafhankelijke, eigen stijl. Onmiskenbaar en altijd aanwezig is zijn eenvoudig krachtige, kinderlijke schildertrant.
Het neo-expressionisme
In de jaren tachtig van de twintigste eeuw worden de expressionistische kenmerken opnieuw omarmd, veelal door hybride kunstenaars. In Duitsland worden zij Die Neue Wilden genoemd, in Italië Trans-avantgarde en in Nederland leren we deze stijl kennen als de Nieuwe Schilderkunst (met onder meer Peter van de Klashorst en Maarten Ploeg). Moderne kunstenaars - met een sterk eigen signatuur - geven uitdrukking aan persoonlijke gevoelens en gedachten. Zij vertellen rauwe (politiek en sociaal geëngageerde) verhalen op grote doeken.
Een rondgang door de Nederlandse galerie AbrahamArt leert ons dat we een aantal actuele kunstenaars beslist kunnen linken aan de expressionistische benadering. Voor bijvoorbeeld Stefan Gross, Shahid Parvez, Sebastiao Rodrigues, Zhuang Hong Yi en William Malucu spelen kleur, expressie en passie een essentiële rol.
‘Moderne kunstenaars - met een sterk eigen signatuur - geven uitdrukking aan persoonlijke gevoelens en gedachten’
Rodrigues’ kunst is opgebouwd als een delicaat spel van verrassende contrasten, kleur en figuratieve beelden die zich lijken te willen bevrijden door op te duiken in de vorm van abstracte gedaantes. De expressiviteit waarmee hij zijn idealen en emoties naar beelden vertaalt, getuigt van eindeloos veel creativiteit en optimisme.
De schilderijen van Parvez zijn eveneens vrolijk, toegankelijk en maken nieuwsgierig. De moderne kunstschilder, die wereldwijd een enorme staat van dienst heeft opgebouwd, blijft in zijn werk dicht bij de natuur en bij de belevingswereld van het (innerlijk) kind.
Door zijn uitzonderlijk oog voor detail, bijzonder verfijnd kleurgebruik en ongeëvenaarde streven naar perfectie behoren de idealistische bloemenlandschappen van Zhuang Hong Yi tot de wereldtop. Zijn kunst is van een geraffineerde schoonheid en toont een zeldzaam ambachtelijke vakbekwaamheid.
Ook het werk van Malucu nodigt uit om zijn caleidoscoop vol kleur, passie en emotie te blijven (her)ontdekken. Deze autodidact heeft door de jaren heen een authentieke abstracte kunststijl ontwikkeld die geliefd is bij professionele kunstkenners. Soms grillig en schreeuwend om aandacht, soms zacht en speels, maar altijd in krachtig evenwicht. Stefan Gross verwerkt zijn expressieve explosies van kleur driedimensionaal door industrieel plastic te verven met klassieke olieverven.
Moderne kunst kopen
Hoewel de vroegere expressionisten bij leven vergruisd werden om hun onconventionele ideeën en kunstuitingen, hebben zij baanbrekend werk verricht. Dankzij hen worden moderne, hedendaagse kunstenaars enorm gewaardeerd voor de unieke wijze waarop zij hun gevoelswereld tot uitdrukking brengen op het doek.
AbrahamArt, een galerie voor moderne kunst in Amsterdam en Eindhoven, biedt onderdak aan origineel werk van veel van deze populaire kunstenaars. De moderne kunst, maar ook pop art, street art en kunstfotografie is te koop of te huur en proefplaatsingen (gratis en vrijblijvend) zijn eenvoudig te regelen.
