In de tweede helft van de negentiende eeuw – met een van de meest geliefde stromingen in de westerse kunst, het Impressionisme – beginnen kunstenaars thema’s, objecten en voorwerpen te abstraheren. Voor die tijd revolutionair. De critici zijn geshockeerd, vinden de schilderijen vaag en onaf. Ze bestempelen de makers misprijzend als impressionisten. De toon voor een nieuwe schilderwijze is echter gezet. Een stijl waarin sfeer en stemming (beleving) de boventoon voeren en de objectieve, realistische weergave plaatsmaakt voor de subjectieve waarneming. Hoewel dit geen nog abstracte kunst is, wordt wel gebroken met de academische tradities. Schilderijen worden speelser, kleureffecten belangrijker en vanwege de schetsmatige techniek ook meer gestileerd. In deze blog gaan we verder in op de vraag: wat is abstraheren?
‘Kunstenaars die zich losmaken van natuurgetrouwe vormen en kleuren om hun zintuiglijk beleefde realiteit weer te geven’
Binnen de beeldende kunst kennen we onder meer de geometrische abstractie, het constructivisme en kubisme, waarin het werk de harmonie of disharmonie reflecteert, de ordening of juist de chaos in een compositie van kleuren en vormen. Maar in een abstract kunstwerk kunnen ook de emoties en indrukken van de kunstenaar worden uitgedrukt met speciale materialen en technieken, zoals in het Abstract Expressionisme, Fauvisme en CoBrA. Vertegenwoordigers van het Minimalisme (minimal art), het Neoplasticisme (De Stijl) en Op-art streven op hun beurt naar een zo groot mogelijke eenvoud en willen het thema terugbrengen tot de meest elementaire vorm.
Al deze voorbeelden zijn stromingen binnen de moderne kunst waarin kunstenaars zich losmaken van natuurgetrouwe vormen en kleuren om hun zintuiglijk beleefde realiteit weer te geven. Voor de volledigheid moeten we daarom een nuanceverschil aangeven tussen geabstraheerde kunst (gestileerde kunst) en abstracte kunst.
Betekenis abstraheren
In een gestileerd werk wordt een herkenbaar figuratief beeld vervormd tot een minder herkenbaar of zelfs non-figuratief beeld. Het wordt (deels) teruggebracht in hoofdlijnen, in een sterk vereenvoudigde, karakteristieke vorm. Abstraheren staat voor het abstract maken van een oorspronkelijk beeld.
Wat is abstraheren dan precies? Een perfect voorbeeld is het personage Nijntje van Dick Bruna. Iedereen herkent hierin in één oogopslag het konijn. Toch lijkt dit niet op een echt (levend) konijn dat we in de natuur waarnemen. Bruna beheerst als geen ander de kunst van het weglaten. Met minimale vormen, dikke contouren en helder egale kleurvlakken weet hij feilloos een konijn weer te geven. In een uiterst eenvoudige, gestileerde vorm.
‘In de kunstbeschouwing wordt de term vooral gebruikt om een geabstraheerd schilderij of beeldhouwwerk te duiden’
Geabstraheerde kunst is dus kunst, waarin vormen sterk gestileerd worden. In de kunstbeschouwing wordt de term vooral gebruikt om een geabstraheerd schilderij of beeldhouwwerk te duiden. Het geeft aan dat het oorspronkelijke onderwerp een andere weergave en betekenis krijgt door het vereenvoudigen van de vorm, kleur, compositie en/of textuur. Het heeft een compleet andere invulling gekregen dan je zou verwachten op een foto of realistisch schilderij. De keuze wat daarvoor hoofdzaak en bijzaak is, hangt af van de persoonlijke voorkeur van de kunstenaar.
Geabstraheerde portretkunst
Laten we ter illustratie kijken naar een drietal kunstenaars die zich bezighouden met geabstraheerde portretkunst. Naar het werk van Atelier Lieverse bijvoorbeeld. In gestileerde vorm herkennen we zijn dames nog steeds. Alleen geeft hij met bewerkte, doorleefde texturen nieuwe betekenis aan deze portretten. Hoewel de weergave niet waarheidsgetrouw is, zijn de gezichten - met hun onmiskenbare emotie - duidelijk waarneembaar.
Casper Faassen concentreert zich op de pure essentie van zijn ideale schoonheid. Met een fragiele gevoeligheid zet hij vrouwen neer in een krachtige lijnvoering, waarmee hij op sublieme wijze een spanningsveld creëert tussen lijnen en vlakken; soms heerlijk comfortabel, dan weer akelig confronterend. Zijn portretten zijn meer gestileerd (geabstraheerd) dan die van Atelier Lieverse.
En meer dan die van Marco Grassi (Grama) die eveneens een overduidelijke fascinatie heeft voor het vrouwelijk schoon. Toch staan Grassi’s vrouwen wat verder van de realiteit af. Hij kan met nauwkeurige precisie schilderen, maar voorziet zijn portretten altijd van onconventionele details en bewerkt ze veelvuldig met goud, roze en blauw, waardoor hij flirt met het Surrealisme en Abstract Expressionisme.
‘Wanneer de beeldende elementen onherkenbaar vervormd zijn, spreken we van abstracte kunst’
Geabstraheerde kunst kan tegelijkertijd abstract en figuratief zijn. Als we kijken naar een geabstraheerd schilderij van Shahid Parvez valt meteen de rauwe expressie op. Zijn werk komt zeker in de buurt van de naïeve kunst en is tevens figuratieve kunst. Hij blijft dicht bij de natuur en bij de belevingswereld van zijn (innerlijk) kind. Zijn vrolijke schilderijen weerspiegelen zowel de grenzeloosheid als de complexiteit van de fantasierijke kindergeest. In alle naïviteit en nieuwsgierigheid wat resulteert in een heldere beeldtaal.
Bekijk alle kunstAbstraheren kunst
Wanneer de beeldende elementen onherkenbaar vervormd zijn, spreken we van abstracte kunst. Twee voorbeelden van eigentijdse kunstenaars die hun verbeelding puur terugbrengen tot levendige kleurcomposities zijn Jacqueline Bozon en Stefan Gross.
Jacqueline Bozon vertaalt haar emoties rechtstreeks naar het canvas. Haar werk bestaat uit een avontuurlijk kleurrijke combinatie van lijnen; een nieuwe generatie sporen, levenslijnen en emoties. Haar techniek is even mysterieus als perfect, met geschilderde lagen, gescheiden door zorgvuldig aangebrachte kunsthars.
De kleurrijke oil plastics van Stefan Gross laten de schoonheid en het potentieel van industriële productie zien in een terugblik op de tijd waarin we leven. Zijn zelf ontwikkeld materiaal is doorschijnend en gedraagt zich bij een relatief lage temperatuur als glas wat hem in staat stelt het geverfde oppervlak driedimensionaal door te trekken. Dit geeft zijn werk meer diepte en intensiteit.
Boeiend, tijdloos en waardevast
Vertegenwoordigers uit de hedendaagse kunst werken vaak abstract. Abstracte kunst laat zich echter niet zo makkelijk definiëren of bundelen. Het is wel een uiterst populaire kunstvorm, omdat het keer op keer de verbeelding van de toeschouwer aanspreekt. Geabstraheerde kunst blijft boeiend, is tijdloos en daarom waardevast.
Kunst kopen, lenen of huren is goed voor de gezondheid. Zowel fysiek als mentaal. Kunst stimuleert onze gelukshormonen. Ongeacht uitvoering, vorm of herkenbaarheid, kijken naar kunst bevordert de productie van dopamine en endorfine.
AbrahamArt, de grootste galerie van de Benelux, met locaties in Amsterdam en Eindhoven, heeft werk van zowel opkomende talenten als gevestigde namen uit de hedendaagse kunst in collectie.
De beste manier om een kunstwerk te beoordelen blijft natuurlijk de plek waarvoor het uiteindelijk bedoeld is, daarom zijn eventuele proefplaatsingen gratis en vrijblijvend te regelen. AbrahamArt werkt met een mooie kunstuitleenformule, een combinatie van huren en sparen voor particulieren. Voor de zakelijke markt is een aantrekkelijk art lease formule in het leven geroepen.
